- ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਨਾਲ ਵੀ ਹੈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਬੰਧ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 28 ਮਈ 2023 – ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੰਸਦ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜਦੰਡ ‘ਸੇਂਗੋਲ’ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਮੱਠ ਦੇ ਅਧੀਨਮ ਮਹੰਤਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸੰਸਦ ਭਵਨ ਦੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ‘ਸੇਂਗੋਲ’ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ‘ਸੇਂਗੋਲ’ ਰਾਜਦੰਡ ਕੇਵਲ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਾਜੇ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਅਚਾਨਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ‘ਰਾਜਦੰਡ’ ਸੇਂਗੋਲ ਦਾ ਨਾਂ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਸੇਂਗੋਲ ਕੀ ਹੈ ?, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸੰਸਦ ਭਵਨ ‘ਚ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
‘ਰਾਜਦੰਡ’ ਸੇਂਗੋਲ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਸੇਂਗੋਲ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ। ਲਾਰਡ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ ਨੇ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਸੱਤਾ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਸੀ ਰਾਜਾ ਗੋਪਾਲਾਚਾਰੀ ਤੋਂ ਰਾਏ ਲਈ। ਉਸ ਨੇ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਸੇਂਗੋਲ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੇਂਗੋਲ ਨੂੰ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਤੋਂ ਮੰਗਵਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ‘ਰਾਜਦੰਡ’ ਸੇਂਗੋਲ ਦੀ ਸੱਤਾ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ। ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਨਵੇਂ ਸੰਸਦ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਸੀਟ ਦੇ ਕੋਲ ਸੇਂਗੋਲ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਸੇਂਗੋਲ ਨੂੰ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ‘ਚ ਰੱਖਣਾ ਅਣਉਚਿਤ ਹੈ। ਸੇਂਗੋਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਸੰਸਦ ਭਵਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੋਗ, ਪਵਿੱਤਰ ਅਤੇ ਢੁਕਵੀਂ ਥਾਂ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਇਸ ਲਈ, ਉਸੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਸੰਸਦ ਭਵਨ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋਵੇਗਾ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਨਿਮਰਤਾ ਨਾਲ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਤੋਂ ਸੇਂਗੋਲ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਸੀਟ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਸੇਂਗੋਲ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਸਬੰਧ ਚੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਰਾਜਦੰਡ ਸੇਂਗੋਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਸੱਤਾ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਹੋਇਆ, ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਜੇ ਨੇ ਸੇਂਗੋਲ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਰਾਜੇ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਚੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਰਾਮਾਇਣ-ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਇੱਕ ਰਾਜੇ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਰਾਜਦੰਡ ‘ਸੇਂਗੋਲ’ ਸੌਂਪਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ।
ਨੰਦੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ‘ਸੇਂਗੋਲ’ ਦੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਹੈ। ਨੰਦੀ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸ਼ੈਵ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਣ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਤਾਮਿਲ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਸੇਂਗੋਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਦੌਲਤ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ। ਸੇਂਗੋਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ‘ਸਾਂਕੂ’ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਸ਼ੰਖ। ਸਨਾਤਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ੰਖ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਮੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਰਤੀ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੰਖ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਸੇਂਗੋਲ ਨੂੰ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਦੇ ਇੱਕ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਸਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸੰਸਦ ਭਵਨ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਸੇਂਗੋਲ ਉਹੀ ਹੈ ਜੋ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਡਿਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ 14 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਰਾਤ 10:45 ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਐਕਟ ਰਾਹੀਂ ਸੇਂਗੋਲ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੱਤਾ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
