- ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਖੋਜ ਜਾਰੀ
ਬੈਂਗਲੁਰੂ, 30 ਅਗਸਤ 2023 – ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਦਿਨ (28 ਅਗਸਤ) ਨੂੰ ਦੂਜਾ ਨਿਰੀਖਣ ਭੇਜਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਮੁਤਾਬਕ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ‘ਤੇ ਗੰਧਕ (ਸਲਫਰ) ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ, ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ, ਆਇਰਨ, ਕ੍ਰੋਮੀਅਮ, ਟਾਈਟੇਨੀਅਮ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ।
ਇਸਰੋ ਮੁਤਾਬਕ ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਮੈਂਗਨੀਜ਼, ਸਿਲੀਕਾਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਦੀ ਖੋਜ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਗਿਆਨ ਰੋਵਰ ‘ਤੇ LIBS ਪੇਲੋਡ ਨੇ ਇਹ ਖੋਜਾਂ ਕੀਤੀਆਂ।
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, 28 ਅਗਸਤ ਨੂੰ, ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੇ ਵਿਕਰਮ ਲੈਂਡਰ ‘ਤੇ ਮਾਊਂਟ ਕੀਤੇ ChaSTE ਪੇਲੋਡ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪਹਿਲਾ ਨਿਰੀਖਣ ਭੇਜਿਆ ਸੀ। ChaSTE ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਡੂੰਘਾਈਆਂ ‘ਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਅੰਤਰ ਹੈ।
ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਲਗਭਗ 50 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 80 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ‘ਤੇ ਮਾਈਨਸ 10 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤਾਪਮਾਨ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਚੈਸਟ ਵਿੱਚ 10 ਤਾਪਮਾਨ ਸੈਂਸਰ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ 10cm ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਨ ਯਾਨੀ 100mm.
ChaSTE ਪੇਲੋਡ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ, VSSC ਦੁਆਰਾ ਭੌਤਿਕ ਖੋਜ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸਰੋ ਦੇ ਮੁਖੀ ਐਸ ਸੋਮਨਾਥ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵਸਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ‘ਤੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਉੱਥੇ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭੇਜ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੁਣ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨਗੇ ਕਿ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਧਰੁਵ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਹੈ।
ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਹਿੱਸੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੋਪਲਸ਼ਨ ਮੋਡੀਊਲ, ਲੈਂਡਰ ਅਤੇ ਰੋਵਰ। ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਕੁੱਲ 7 ਪੇਲੋਡ ਹਨ। ਸ਼ੇਪ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪੇਲੋਡ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੇ ਪ੍ਰੋਪਲਸ਼ਨ ਮੋਡੀਊਲ ਉੱਤੇ ਮਾਊਂਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਚੰਦਰਮਾ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਚੱਕਰ ਲਗਾ ਕੇ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲੈਂਡਰ ‘ਤੇ ਤਿੰਨ ਪੇਲੋਡ ਹਨ। ਰੰਭਾ, ਸ਼ੁੱਧ ਅਤੇ ਇਲਸਾ। ਪ੍ਰਗਿਆਨ ‘ਤੇ ਦੋ ਪੇਲੋਡ ਹਨ। ਇਕ ਯੰਤਰ ਅਮਰੀਕੀ ਪੁਲਾੜ ਏਜੰਸੀ ਨਾਸਾ ਦਾ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਲੇਜ਼ਰ ਰੀਟਰੋਫਲੈਕਟਰ ਐਰੇ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੇ ਲੈਂਡਰ ‘ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚੰਦਰਮਾ ਤੋਂ ਧਰਤੀ ਦੀ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇਸਰੋ ਨੇ 23 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ 5.44 ਵਜੇ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਲੈਂਡਿੰਗ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਗਲੇ 20 ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।
ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਨੇ 40 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ 21 ਵਾਰ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦਾ 120 ਵਾਰੀ ਚੱਕਰ ਕੱਟਿਆ। ਚੰਦਰਯਾਨ ਨੇ ਚੰਦਰਮਾ ਤੱਕ 3.84 ਮਿਲੀਅਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੈਅ ਕਰਨ ਲਈ 5.5 ਮਿਲੀਅਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਤੈਅ ਕੀਤਾ ਹੈ।
