ਮੁੰਬਈ, 24 ਦਸੰਬਰ 2024 – ਮਸ਼ਹੂਰ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸ਼ਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ ਦਾ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਸੈਂਟਰਲ ਦੇ ਵੋਕਹਾਰਟ ਹਸਪਤਾਲ ‘ਚ ਸ਼ਾਮ 6:38 ਦੇ ਕਰੀਬ ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਏ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਅੱਜ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੇਟੀ ਪਿਯਾ ਬੇਨੇਗਲ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਉਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕਿਡਨੀ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸਨ।’ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਗੁਰਦੇ ਫੇਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਡਾਇਲਸਿਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਸ਼ਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ ਦੇ ਨਾਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 8 ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਇਸ ਐਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਕੈਮਰੇ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੂੰ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀਧਰ ਬੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਬੈਨੇਗਲ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਕੈਮਰੇ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਬਣਾਈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਪਤਨੀ ਨੀਰਾ ਬੇਨੇਗਲ ਅਤੇ ਬੇਟੀ ਪਿਯਾ ਬੇਨੇਗਲ ਨੂੰ ਛੱਡ ਗਏ ਹਨ।
ਸ਼ਿਆਮ ਬੈਨੇਗਲ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਨੂੰ ਮਹਾਨ ਕਲਾਕਾਰ ਦਿੱਤੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਸੀਰੂਦੀਨ ਸ਼ਾਹ, ਓਮ ਪੁਰੀ, ਅਮਰੀਸ਼ ਪੁਰੀ, ਅਨੰਤ ਨਾਗ, ਸ਼ਬਾਨਾ ਆਜ਼ਮੀ, ਸਮਿਤਾ ਪਾਟਿਲ ਅਤੇ ਸਿਨੇਮੈਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਗੋਵਿੰਦ ਨਿਹਲਾਨੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਸਤਿਆਜੀਤ ਰੇਅ ‘ਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਸੀਰੀਅਲ ‘ਯਾਤਰਾ’, ‘ਕਥਾ ਸਾਗਰ’ ਅਤੇ ‘ਭਾਰਤ ਏਕ ਖੋਜ’ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵੀ ਕੀਤਾ।
ਸ਼ਿਆਮ ਨੇ 24 ਫਿਲਮਾਂ, 45 ਡਾਕੂਮੈਂਟਰੀ ਅਤੇ 15 ਐਡ ਫਿਲਮਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਜ਼ੁਬੈਦਾ, ਦ ਮੇਕਿੰਗ ਆਫ ਦਿ ਮਹਾਤਮਾ, ਨੇਤਾਜੀ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ: ਦ ਫਰਗੋਟਨ ਹੀਰੋ, ਮੰਡੀ, ਅਰੋਹਨ, ਵੈਲਕਮ ਟੂ ਸੱਜਨਪੁਰ ਵਰਗੀਆਂ ਦਰਜਨਾਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।
ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ, ਉਸਨੂੰ 1976 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਤੇ ‘ਚ 8 ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਵਾਰਡ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਵਾਰਡ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹੈ। ਬੇਨੇਗਲ ਨੂੰ 2005 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਨਮਾਨ ਦਾਦਾ ਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸ਼ਿਆਮ ਬੇਨੇਗਲ ਨੇ 1974 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਅੰਕੁਰ ਬਣਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਫਿਲਮ ‘ਮੁਜੀਬ’ 2023 ‘ਚ ਬਣੀ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਅੰਕੁਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਉਠਾਏ ਹਨ। ਜਦਕਿ ‘ਮੁਜੀਬ-ਦ ਮੇਕਿੰਗ ਆਫ ਏ ਨੇਸ਼ਨ’ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਖਰੀ ਫਿਲਮ ਸੀ। ਮੁਜੀਬ ਫਿਲ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦੋ ਸਾਲ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਸੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਮੁਜੀਬੁਰ ਰਹਿਮਾਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ।
