ਜੈਸਲਮੇਰ, 22 ਅਗਸਤ 2025 – ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਮੇਘਾ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤਲਾਅ ਦੇ ਨੇੜੇ ਜੁਰਾਸਿਕ ਕਾਲ ਦੇ ਉੱਡਦੇ ਡਾਇਨਾਸੌਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜੋ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਜੁਰਾਸਿਕ ਕਾਲ ਦੇ ਡਾਇਨਾਸੌਰ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਾ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ 15 ਤੋਂ 20 ਫੁੱਟ ਹੇਠਾਂ ਹੈ।
ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਭੂਮੀਗਤ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨਾਰਾਇਣ ਦਾਸ ਇੰਖਈਆ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ, “ਇਹ ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਮਿਲਿਆ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਿੰਜਰ ਹੈ। ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜੈਸਲਮੇਰ ਇੱਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਡਾਇਨਾਸੌਰ ਭੋਜਨ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਨ।”
ਹੁਣ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਵੇਖਣ ਟੀਮ ਜਾਂਚ ਕਰੇਗੀ। ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਕਿੰਨਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ? ਇਹ ਕਿਸ ਜਾਨਵਰ ਦਾ ਹੈ ? ਅਜਿਹੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਮਿਲਣਗੇ।
ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਭੂਮੀਗਤ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨਾਰਾਇਣ ਦਾਸ ਇੰਖਈਆ ਨੇ ਕਿਹਾ- 2 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ 19 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 20 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਕੁਲੈਕਟਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਨੇ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ।
ਜੈਸਲਮੇਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ, ਅਸੀਂ ਫਤਿਹਗੜ੍ਹ ਸਬ-ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮੇਘਾ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚੇ। ਇਹ ਲੱਖਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਡਾ. ਇੰਖਈਆ ਨੇ ਕਿਹਾ- ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਜੁਰਾਸਿਕ ਕਾਲ ਦਾ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਇਹ ਕਿਸੇ ਡਾਇਨਾਸੌਰ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਬਰਾਬਰ ਜੀਵ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਦਾ ਪਿੰਜਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਜਾਨਵਰ ਦੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ, ਤਾਂ ਹੋਰ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਜਾਨਵਰ ਇਸਨੂੰ ਖਾ ਸਕਦੇ ਸਨ।
ਜੇਕਰ ਇਹ ਪਿੰਜਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਠੋਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਖੋਜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਰਾਹੀਂ ‘ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਵੇਖਣ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ’ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਲਿਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਇਸਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਸਕਣ ਅਤੇ ਸੱਚ ਦੱਸ ਸਕਣ।
ਡਾ. ਇੰਖਈਆ ਨੇ ਕਿਹਾ- ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਲੱਭਣਾ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ। ਮਿਲੇ ਪਿੰਜਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲੱਖਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਉੱਡਦੇ ਡਾਇਨਾਸੌਰ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਲੰਬਾਈ ਲਗਭਗ 20 ਫੁੱਟ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।
ਜੈਸਲਮੇਰ ਦੇ ਭੂਮੀਗਤ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨਾਰਾਇਣ ਦਾਸ ਇੰਖਈਆ ਨੂੰ 2023 ਵਿੱਚ ਜੇਠਵਾਈ ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਵੇਰ ਦੀ ਸੈਰ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਅੰਡੇ ਦਾ ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਲੱਖਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਇੱਕ ਅੰਡੇ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਥਾਈਯਾਤ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਡਾਇਨਾਸੌਰਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਵੀ ਮਿਲੇ ਸਨ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨੇ ਚੋਰੀ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।
