- ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਪੁਤਿਨ ਦੀ ਭਾਰਤ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਸੌਦਾ ਸੰਭਵ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 4 ਅਕਤੂਬਰ 2025 – ਭਾਰਤ ਰੂਸ ਤੋਂ ਵਾਧੂ S-400 ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਖਰੀਦ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੰਜ ਅਜਿਹੇ ਡਿਫੈਂਸ ਸਿਸਟਮ ਲਈ ਇੱਕ ਸੌਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਿੰਨ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਨਵਾਂ ਸੌਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪੁਤਿਨ ਦੀ ਭਾਰਤ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲਬਾਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਹੀ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੁਆਰਾ ਡਰੋਨ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਨਾਲ S-400 ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਇਕਾਈਆਂ ਖਰੀਦਣ ਲਈ 5 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਸੌਦੇ ‘ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸੌਦਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ CAATSA ਐਕਟ ਦੇ ਤਹਿਤ ਭਾਰਤ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ, ਤਿੰਨ ਸਕੁਐਡਰਨ ਡਿਲੀਵਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਭਾਰਤ S-500 ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਖਰੀਦਣ ‘ਤੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। S-400 ਅਤੇ S-500 ਦੋਵੇਂ ਆਧੁਨਿਕ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਹਵਾਈ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਸਵਾਲ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਏਅਰ ਚੀਫ ਮਾਰਸ਼ਲ ਏਪੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਐਸ-400 ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਖਰੀਦਣ (ਡਿਫੈਂਸ ਸਿਸਟਮ) ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਆਪਣੇ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵੀ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।”
ਐਸ-400 ਟ੍ਰਾਇੰਫ ਰੂਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਨਤ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ, ਜੋ 2007 ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ, ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਅਤੇ ਕਰੂਜ਼ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ, ਡਰੋਨਾਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਟੀਲਥ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਵਾਈ ਖਤਰਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਢਾਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਨਤ ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਕੀ ਹੈ ? — ਐਸ-400 ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫਾਇਦਾ ਇਸਦੀ ਮੋਬਾਈਲ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਸੜਕ ਦੁਆਰਾ ਕਿਤੇ ਵੀ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ 92N6E ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਟੀਅਰਡ ਫੇਜ਼ਡ ਐਰੋ ਰਾਡਾਰ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ, ਜੋ ਲਗਭਗ 600 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਕਈ ਟੀਚਿਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਰਡਰ ਮਿਲਣ ਦੇ 5 ਤੋਂ 10 ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਕਾਰਵਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ S-400 ਯੂਨਿਟ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ 160 ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਟਰੈਕ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਟੀਚੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਦੋ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਚਲਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
S-400 ਵਿੱਚ “400” ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਰੇਂਜ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਜੋ ਸਿਸਟਮ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਸਦੀ ਰੇਂਜ 400 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਹ 400 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਟੀਚਿਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ‘ਤੇ ਵੀ ਟੀਚਿਆਂ ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
S-400 ਕਿੱਥੇ ਤਾਇਨਾਤ ਹੈ ? — ਇੱਕ S-400 ਸਕੁਐਡਰਨ ਵਿੱਚ 256 ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਸਿਆਂ ‘ਤੇ ਤਿੰਨ ਸਕੁਐਡਰਨ ਤਾਇਨਾਤ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਸਕੁਐਡਰਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਹੈ। ਰੂਸ ਨੇ 2021 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਸਕੁਐਡਰਨ ਸੌਂਪਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੋਵਾਂ ਤੋਂ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ।
ਦੂਜਾ ਸਕੁਐਡਰਨ ਸਿੱਕਮ (ਚੀਨ ਸਰਹੱਦ) ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਹ ਖੇਪ ਜੁਲਾਈ 2022 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਚਿਕਨ ਨੇਕ ਦੀ ਵੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਤੀਜਾ ਸਕੁਐਡਰਨ ਰਾਜਸਥਾਨ-ਗੁਜਰਾਤ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ/ਰਾਜਸਥਾਨ ਸਰਹੱਦ ‘ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਹ ਖੇਪ ਫਰਵਰੀ 2023 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਸਕੁਐਡਰਨ ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
