ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 21 ਮਈ 2023 – ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਮਿਗ-21 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਬੇੜੇ ਦੀ ਉਡਾਨ ‘ਤੇ ਰੋਕ ਲਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ 8 ਮਈ ਨੂੰ ਕ੍ਰੈਸ਼ ਹੋਏ ਮਿਗ-21 ਦੀ ਜਾਂਚ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਗਰਾਉਂਡ ‘ਤੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਹਨੂੰਮਾਨਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਮਿਗ-21 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ 3 ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।
ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਿਗ ਜਹਾਜ਼ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਉਡਾਣ ਭਰੇਗਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਹਾਦਸੇ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਮਿਗ-21 ਦੇ 3 ਸਕੁਐਡਰਨ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਸਕੁਐਡਰਨ ਵਿੱਚ 16 ਤੋਂ 18 ਜਹਾਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਲਗਭਗ 50 ਮਿਗ-21 ਸੇਵਾ ਵਿਚ ਹਨ। ਉਹ 2025 ਤੱਕ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਕੋਲ ਕੁੱਲ 31 ਲੜਾਕੂ ਸਕੁਐਡਰਨ ਹਨ।
ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਚੀਨ ਜਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਜੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਖਤਰੇ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਸਾਡੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ 42 ਸਕੁਐਡਰਨ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਸਕੁਐਡਰਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 18 ਜਹਾਜ਼ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਾਰ-ਵਾਰ ਮਿਗ 21 ਕਰੈਸ਼ ਹੋਣ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਜਹਾਜ਼ ਖਰੀਦਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ, ਅੱਜ ਸਾਡੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ 42 ਦੀ ਬਜਾਏ 32 ਸਕੁਐਡਰਨ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਚੋਂ ਇਕੱਲੇ ਮਿਗ-21 ਦੇ 3 ਸਕੁਐਡਰਨ ਹਨ। ਇਹ ਉਹ ਸਕੁਐਡਰਨ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਡਾਣ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦਾ ਸ਼ਕਤੀ ਸੰਤੁਲਨ ਅਚਾਨਕ ਵਿਗੜ ਗਿਆ ਹੈ।
ਰੱਖਿਆ ਮਾਹਿਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਚੀਨੀ ਫੌਜ ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਕਮਾਂਡ ਕੋਲ ਕਰੀਬ 200 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਕੋਲ ਕਰੀਬ 350 ਜਹਾਜ਼ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ‘ਚ ਜੇਕਰ ਚੀਨ ਜਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਜੰਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਏਅਰਫੋਰਸ ਕੋਲ 125 ਤੋਂ 150 ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਕਮੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਮਿਗ-21 ਸਾਡੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਜਹਾਜ਼ ਵੀ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਉਡਾਣ ਦੇ ਘੰਟੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਕੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਡਾਣ ਦੇ ਅਚਾਨਕ ਬੰਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਆਮ ਗਸ਼ਤ ਅਤੇ ਤਿਆਰੀ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਵੇਗੀ।
ਮਿਗ-21 ਸਿੰਗਲ ਇੰਜਣ ਅਤੇ ਸਿੰਗਲ ਸੀਟ ਮਲਟੀ ਰੋਲ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ 1963 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇੰਟਰਸੈਪਟਰ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹਮਲੇ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
MIG-21 16 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ 7 ਵਾਰ ਕ੍ਰੈਸ਼ ਹੋਇਆ
- 5 ਜਨਵਰੀ 2021: ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਸੂਰਤਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਮਿਗ ਕਰੈਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਹਾਦਸੇ ‘ਚ ਪਾਇਲਟ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ‘ਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ।
- 17 ਮਾਰਚ 2021: ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਗਵਾਲੀਅਰ ਨੇੜੇ ਮਿਗ-21 ਬਾਇਸਨ ਜਹਾਜ਼ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਗਰੁੱਪ ਕੈਪਟਨ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
- 20 ਮਈ 2021: ਮੋਗਾ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਮਿਗ-21 ਹਾਦਸਾ ਵਾਪਰਿਆ। ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਪਾਇਲਟ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ।
- 25 ਅਗਸਤ 2021: ਮਿਗ-21 ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਬਾੜਮੇਰ ਵਿੱਚ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਜਹਾਜ਼ ਹਾਦਸੇ ‘ਚ ਪਾਇਲਟ ਖੁਦ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ‘ਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ।
- 25 ਦਸੰਬਰ 2021: ਮਿਗ-21 ਬਾਇਸਨ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਰੈਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਪਾਇਲਟ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ।
- 28 ਜੁਲਾਈ 2022: ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਬਾੜਮੇਰ ਵਿੱਚ ਮਿਗ-21 ਜਹਾਜ਼ ਕਰੈਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪਾਇਲਟਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ।
- 8 ਮਈ 2023: ਮਿਗ-21 ਜਹਾਜ਼ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਹਨੂੰਮਾਨਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹਾਦਸਾਗ੍ਰਸਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਾਇਲਟ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਚ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮਿਗ-21 ਦਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਰਿਕਾਰਡ ਮਾੜਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਮਰੱਥ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ SU-30 ਅਤੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਲਾਈਟ ਕੰਬੈਟ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ (LCA) ਨਾਲ ਬਦਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਦੇਰੀ ਕਾਰਨ ਮਿਗ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਬਣਾ ਲਈ ਹੈ। 1963 ਤੋਂ, ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ 872 ਮਿਗ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਚੋਂ ਕਰੀਬ 500 ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਕਰੈਸ਼ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਦਸਿਆਂ ਵਿੱਚ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਇਲਟ ਅਤੇ 56 ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਾਦਸਿਆਂ ਕਾਰਨ ਮਿਗ-21 ‘ਉੱਡਦਾ ਤਾਬੂਤ’ ਅਤੇ ‘widow Maker’ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਬਦਨਾਮ ਹੈ।
