- ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸਿੰਧੂ ਜਲ ਸੰਧੀ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 25 ਅਕਤੂਬਰ 2025 – ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਡੈਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਫਗਾਨ ਸੂਚਨਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ X ‘ਤੇ ਇੱਕ ਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ। ਸੂਚਨਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਸੁਪਰੀਮ ਲੀਡਰ ਮੌਲਵੀ ਹਿਬਾਤੁੱਲਾ ਅਖੁੰਦਜ਼ਾਦਾ ਨੇ ਕੁਨਾਰ ਨਦੀ ‘ਤੇ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਡੈਮ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਉਪ ਮੰਤਰੀ ਮੁਹਾਜੀਰ ਫਰਾਹੀ ਨੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਘਰੇਲੂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੈਕਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡੈਮ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਜਲਦੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੇ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਟਕਰਾਅ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਿਆ ਹੈ। 9 ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ 18 ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਚੱਲੀਆਂ ਝੜਪਾਂ ਵਿੱਚ 37 ਅਫਗਾਨ ਨਾਗਰਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 425 ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕੁਨਾਰ ਨਦੀ ਦੇ 70-80% ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। 480 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਕੁਨਾਰ ਨਦੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ, ਚਿਤਰਾਲ ਨਦੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਾਬੁਲ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕੁਨਾਰ ਨਦੀ ਦੇ 70-80% ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਬੁਲ ਨਦੀ ਫਿਰ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਡੈਮ ਬਣਾ ਕੇ ਕੁਨਾਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਵੇਗਾ।
ਇਸਦਾ ਸਿੱਧਾ ਅਸਰ ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ (ਕੇਪੀਕੇ) ‘ਤੇ ਪਵੇਗਾ। ਬਾਜੌਰ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦਪੁਰ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨਦੀ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਸਿੰਜਾਈ ਰੋਕਣ ਨਾਲ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਚਿਤਰਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕੁਨਾਰ ਨਦੀ ‘ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ 20 ਤੋਂ ਵੱਧ ਛੋਟੇ ਹਾਈਡਲ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣਗੇ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਰਿਆ ਦੇ ਵਹਾਅ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਭਾਵ ਉਹ ਦਰਿਆ ਦੇ ਵਹਾਅ ਤੋਂ ਸਿੱਧੇ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਮਤੀਉੱਲਾਹ ਆਬਿਦ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਡੈਮ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ 45 ਮੈਗਾਵਾਟ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਲੱਖ ਏਕੜ ਖੇਤੀ ਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਸਿੰਚਾਈ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਊਰਜਾ ਸੰਕਟ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।
ਕਾਬੁਲ ਨਦੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੰਡ ਬਾਰੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਰਸਮੀ ਦੁਵੱਲਾ ਸਮਝੌਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਡੈਮ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ‘ਤੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਸਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
