ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 9 ਅਗਸਤ 2025 – ਦੋ ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਰੋਧੀ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਅਤੇ ਅਰਮੀਨੀਆ ਨੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਵਿਚੋਲਗੀ ਹੇਠ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਮਝੌਤੇ ‘ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ। ਇਹ ਮੁਲਾਕਾਤ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵ੍ਹਾਈਟ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।
ਸਮਝੌਤੇ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦਹਾਕਿਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਆਰਥਿਕ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਵੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਹਲਚਲ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ, ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।
ਟਰੰਪ ਨੇ ਦਸਤਖਤ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, “35 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਲੜੇ, ਹੁਣ ਦੋਸਤ ਹਨ … ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦੋਸਤ ਬਣੇ ਰਹਿਣਗੇ।” ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਇਲਹਾਮ ਅਲੀਯੇਵ ਅਤੇ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਿਕੋਲ ਪਾਸ਼ੀਨਯਾਨ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਟਰੰਪ ਦੇ ਨਾਲ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।
ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਵਿਵਾਦ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਜੋ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਨਸਲੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਖੇਤਰ ਰਿਹਾ। ਇਹ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ ਵੱਖ ਹੋ ਗਿਆ। 2023 ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਨੇ ਪੂਰਾ ਕੰਟਰੋਲ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਗਭਗ 1 ਲੱਖ ਨਸਲੀ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਲੋਕ ਅਰਮੀਨੀਆ ਚਲੇ ਗਏ।
ਟਰੰਪ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਲੜਾਈ ਬੰਦ ਕਰਨ, ਕੂਟਨੀਤਕ ਸਬੰਧ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਖੇਤਰੀ ਅਖੰਡਤਾ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ ਦੱਖਣੀ ਕਾਕੇਸ਼ਸ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਰਣਨੀਤਕ ਆਵਾਜਾਈ ਕੋਰੀਡੋਰ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਕਾਸ ਅਧਿਕਾਰ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵ੍ਹਾਈਟ ਹਾਊਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਵਧੇਗਾ।
ਦੋਵਾਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਟਰੰਪ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ
ਦੋਵਾਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਟਰੰਪ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕਰਨਗੇ। ਅਲੀਯੇਵ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਜੇਕਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਟਰੰਪ ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਕਿਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?”
ਟਰੰਪ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੂਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਵ੍ਹਾਈਟ ਹਾਊਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੰਬੋਡੀਆ ਅਤੇ ਥਾਈਲੈਂਡ, ਰਵਾਂਡਾ ਅਤੇ ਕਾਂਗੋ, ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਮਝੌਤੇ ਕਰਵਾਏ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਟਰੰਪ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਜਾਂ ਇਜ਼ਰਾਈਲ-ਹਮਾਸ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਰਹੇ ਹਨ।
ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ ਦੱਖਣੀ ਕਾਕੇਸ਼ਸ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਰੂਸ, ਯੂਰਪ, ਤੁਰਕੀ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਤੇਲ-ਗੈਸ ਪਾਈਪਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬੰਦ ਸਰਹੱਦਾਂ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉਲਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
