ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 7 ਮਾਰਚ 2025 – ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਲਵ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਸੂਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸਦੇ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ ਕੁਸ਼ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਾਂਗਰਸ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਬੀਸੀਸੀਆਈ ਅਧਿਕਾਰੀ ਰਾਜੀਵ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਆਪਣੀ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਲਵ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ‘ਤੇ ਫੁੱਲ ਭੇਟ ਕੀਤੇ। ਉਹ ਆਈਸੀਸੀ ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ ਟਰਾਫੀ ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਲਵ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ‘ਤੇ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।
ਉਸਨੇ X ‘ਤੇ ਪੋਸਟ ਕਰਕੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਰਾਜੀਵ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ X ‘ਤੇ ਲਿਖਿਆ, ‘ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਰਜ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਲਵ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਸੂਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ ਕੁਸ਼ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।’ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਅੱਗੇ ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, ‘ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ, ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਲਵ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮਾਧੀ ਹੈ।’ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਉੱਥੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਮੋਹਸਿਨ ਨਕਵੀ ਵੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਸਨ, ਜੋ ਇਸ ਸਮਾਧੀ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੋਹਸਿਨ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਰਾਜੀਵ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਵੀ ਕਈ ਤਸਵੀਰਾਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲਵ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ਕੋਲ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਮੋਹਸਿਨ ਨਕਵੀ ਵੀ ਲਵ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਰਾਜੀਵ ਸ਼ੁਕਲਾ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ‘ਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਤਸਵੀਰਾਂ ਵੀ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਿਸ ਸਮਾਧੀ ‘ਤੇ ਉਹ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਹਾਲਤ ਕਾਫ਼ੀ ਖਸਤਾ ਜਾਪਦੀ ਹੈ।
ਲਾਹੌਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ 35 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਲਾਹੌਰ, ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਘਰ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਉੱਥੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਬਚੇ ਹਨ, ਪਰ ਕੁਝ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅਜੇ ਵੀ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਰ ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਤੱਕ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟਰੱਸਟ ਚੱਲਦੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਲਵ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸ਼ਹਿਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ 982 ਦੇ ਹੁਦੁਦ-ਏ-ਆਲਮ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਮੰਦਰਾਂ, ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਬਾਗਾਂ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜੀ ਸਦੀ ਤੱਕ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਸ ਸਰੋਤ ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਲਵ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ‘ਤੇ ਵੀ ਸਹਿਮਤ ਹਨ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਮਾਰਕ ਹਨ ਜੋ ਚਰਚਾ ਦੇ ਯੋਗ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ ਮਸਜਿਦ ਹੈ। ਇਹ ਮਸਜਿਦ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਜਾਈ ਹੋਈ ਮਸਜਿਦ ਹੈ। ਇਸ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਾਸ਼ੀ-ਕਾਰੀ ਅਰਥਾਤ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
